Eind december kwamen professionals van negen Lente woningcorporaties samen tijdens een speciaal georganiseerde bijeenkomst om een van de meest urgente en complexe vraagstukken van deze tijd te bespreken: Bommen en explosies, hoe ga je daarmee om? Tijdens de bijeenkomst werden ervaringen en strategieën gedeeld door experts uit diverse sectoren.
Explosies in stedelijke gebieden vormen een groeiend probleem, met een enorme impact op bewoners, woningcorporaties en gemeenten. Het vraagt om een gecombineerde aanpak van directe actie, preventie en juridische afwikkeling.
In dit blog blikken we terug op deze bijeenkomst en delen we waardevolle inzichten van experts zoals Mariëlle Foppen van Stadgenoot en huurrechtadvocaat Christian Schellekens. Van praktische handelingskaders en preventieve maatregelen tot juridische ontwikkelingen en de cruciale rol van samenwerking in het aanpakken van dit urgente probleem.
Mariëlle Foppen: samenwerking en handelingskaders
Mariëlle Foppen, manager gebiedsbeheer bij woningcorporatie Stadgenoot, gaf een beeld van de explosieve toename van incidenten in Amsterdam. In 2019 was het verschijnsel nog relatief nieuw, met slechts 1 explosie bij woningen van Stadgenoot. Dit aantal steeg naar 5 in 2020. In 2024 registreerde Stadgenoot 30 explosies, wat een aanzienlijke stijging laat zien. Amsterdam breed ligt het aantal explosies in 2024 zelfs op meer dan 200.
Stadgenoot merkte dat er vaak onduidelijkheid was over wie welke rol speelt, waardoor corporaties onevenredig veel verantwoordelijkheid op zich namen. Om dit aan te pakken, heeft Stadgenoot samen met de Federatie, de gemeente, de politie en andere betrokken corporaties een stads-breed handelingskader ontwikkeld. Dit kader biedt richtlijnen voor samenwerking en bevat praktische protocollen om explosies op een uniforme manier en volgens gezamenlijke afspraken op te pakken. Ook zijn hierin afspraken vastgelegd over de verdeling van kosten bij noodopvang en tijdelijke huisvesting.
Stadgenoot heeft een calamiteitenteam opgericht dat direct na een explosie actie onderneemt, inclusief het bezoeken van de locatie. Vanuit Gebiedsbeheer en Dagelijks Onderhoud worden specifieke medewerkers ingezet bij alle getroffen woningen. Dit voorkomt dat collega’s in de wijk telkens opnieuw het wiel moeten uitvinden en zorgt voor een consistente aanpak. Dit is een hele goede stap gebleken en kan als waardevolle tip worden meegegeven aan andere corporaties.
Directe actie en preventie
Om explosies preventief te onderscheppen, traint Stadgenoot wijkbeheerders in het herkennen van verdachte gedragingen en geuren. Samenwerking met de politie, de explosievenhonden inzet, speelt hierbij een cruciale rol.
Toch gaat het werk niet zonder risico’s. Werknemers van Stadgenoot worden steeds vaker geconfronteerd met bedreigingen en intimidatie. In reactie op de toenemende agressie in de wijk, is besloten om beveiligingsmaatregelen te introduceren, waaronder de invoering van noodknoppen waarmee direct contact kan worden gelegd met de politie of beveiliging. Deze noodknoppen, die collega’s in de wijk krijgen, worden momenteel in een pilot getest en zullen in de toekomst als maatregel worden aangeboden. Ook krijgen medewerkers training in het omgaan met agressie en het herkennen van onveilige situaties.
Nazorg en veiligheidsmaatregelen
Stadgenoot zorgt na een explosie voor nazorg. Zo worden camera’s geïnstalleerd om het veiligheidsgevoel te vergroten, en is er een flyer beschikbaar met informatie over de te volgen stappen voor slachtoffers en omwonenden. Ook zijn afspraken gemaakt over calamiteitenopvang voor getroffen bewoners.
Christian Schellekens: juridische kaders en uitdagingen
Huurrechtadvocaat Christian Schellekens bracht een juridisch perspectief in en belichtte de veranderende aard van zijn werk. Waar hij vroeger vooral hennepzaken behandelde, gaat het nu steeds vaker over overlast, drugs, prostitutie, beschietingen en explosies.
Een belangrijke ontwikkeling is de wijziging van artikel 174a van de Gemeentewet, die sinds 1 januari 2024 van kracht is. Voorheen gold de wet alleen voor gedragingen die de openbare orde verstoren die van binnenuit een woning werden veroorzaakt, maar tegenwoordig worden explosies vaak aan de voorgevels van woningen bevestigd. De wetswijziging stelt burgemeesters nu in staat om woningen te sluiten bij explosies, ongeacht of deze van binnen- of buitenkomen. Wel moet de gedraging zich hebben afgespeeld in de onmiddellijke nabijheid van de woning.
Ontbinding van huurovereenkomsten
Corporaties hebben de bevoegdheid om huurovereenkomsten buitengerechtelijk te ontbinden indien een woning wordt gesloten op grond van artikel 174a van de Gemeentewet. Waar het bij drugsvondsten relatief gezien eenvoudiger is om de woning te ontruimen, ligt de drempel bij explosies en beschietingen hoger.
De rechter toetst in een juridische procedure namelijk niet alleen of de buitengerechtelijke ontbinding is gebaseerd op een juiste juridische grondslag, maar ook of de verhuurder op redelijke gronden van deze bevoegdheid gebruik heeft gemaakt. Bij dat laatste moeten alle omstandigheden van het geval in aanmerking worden genomen. Daarbij dient ook een belangenafweging plaats te vinden. Uit de rechtspraak op het gebied van buitengerechtelijke ontbindingen op grond van woningsluitingen blijkt dat de vraag of aan de huurder een verwijt kan worden gemaakt met betrekking tot de beschieting of het explosief, daarbij zwaar weegt. Met de mogelijkheid om buitengerechtelijk de huurovereenkomst te ontbinden mag dus niet te lichtvaardig worden omgesprongen, zo kan uit de rechtspraak worden afgeleid.
Conclusie: samenwerking is de sleutel
De aanpak van explosies vraagt om een nauwe samenwerking tussen corporaties, gemeenten, politie en andere betrokken partijen. Stadgenoot heeft stappen gezet door een handelingskader te ontwikkelen en hun medewerkers te trainen in preventie en crisismanagement. Juridische kaders worden eveneens aangepast om adequater op deze nieuwe realiteit in te spelen.
Explosies zijn geen uitzondering meer. Het is een groeiend probleem waar we als samenleving serieus mee aan de slag moeten. Het vraagt om samenwerking, flexibiliteit en vastberadenheid van alle partijen de erbij betrokken zijn. Alleen door samen te werken en ons continu aan te passen kunnen we de veiligheid van bewoners waarborgen en de schade die explosies veroorzaken mogelijk beperken.
Geschreven door Jamie Verrips, professional bij Veelzijdig Veilig.